Karol Baraniecki
Francuz Polak dwa bratanki, 1934
tusz, akwarela, karton
nr inw. MK 246

Tym razem prezentujemy rysunek Karola Baranieckiego (1911-1986) Francuz Polak dwa bratanki poświęcony emigracji Polaków do Francji w latach 20. i 30. XX wieku.

Po zakończeniu I wojny światowej Francja mierzyła się z poważnymi stratami gospodarczymi i demograficznymi. Władze kraju w celu ratowania sytuacji podjęły decyzję o sprowadzeniu imigrantów. Francuzi skierowali swą uwagę na państwa Europy Środkowo-Wschodniej, z których mogliby rekrutować potrzebnych do odbudowy kraju rolników i górników. Dla Polski borykającej się w tym czasie z problemem przeludnienia i bezrobocia oferta Francji okazała się interesująca. Już we wrześniu 1919 roku rządy oby krajów podpisały konwencję o emigracji i imigracji.

Wkrótce po podpisaniu konwencji do Francji zaczęła napływać fala polskich obywateli. Według spisu ludności w 1921 r. liczba Polaków mieszkających we Francji wynosiła ok. 46 tys. obywateli. Do 1931 r. liczba polskiej emigracji zwiększyła się prawie jedenastokrotnie i wynosiła ponad 500 tys. osób, co spowodowało, że byli oni drugą najliczniejszą we Francji grupą emigrantów zarobkowych.

W 1929 roku wybuchł światowy kryzys gospodarczy, którego konsekwencje silnie odczuli także pracujący we Francji polscy rolnicy i górnicy. Największe bezrobocie wśród cudzoziemców przypadało na lata 1932-1934. Podczas szalejącego kryzysu i ciągle wzrastającego problemu bezrobocia emigranci zarobkowi, określani przez francuskie władze jako Indésirables, uznawani zostali za osoby niepożądane, które jak najszybciej należało odesłać do kraju ich pochodzenia. W tym celu, pod koniec marca 1934 roku francuski minister spraw wewnętrznych wydał instrukcję ułatwiającą „pozbycie się” pracowników poprzez zmuszanie ich do bezpłatnych sześciomiesięcznych urlopów. W instrukcji znalazł się także zapis o pokryciu kosztu powrotu dla osób, które zdecydują się wrócić do swego kraju.

Niedługo po wydaniu instrukcji miała miejsce wizyta ministra spraw zagranicznych Francji w Polsce. 22 kwietnia 1934 roku do Warszawy przybył Louis Batrhou. Choć w ówczesnej prasie przebieg jego wizyty relacjonowano w samych superlatywach, wskazując na chęć zacieśniania francusko-polskiej współpracy i przyjaźni, to opublikowana w reaktywowanym w maju 1934 roku lwowskim „Szczutku” praca Baranieckiego, nawiązywała do niekorzystnych dla emigrantów zarobkowych zmian, jakie dokonały w polityce francuskiej podczas kryzysu gospodarczego.

Rysunek Karola Baranieckiego przedstawia Józefa Becka witającego przybyłego do Polski Bartohu, za którym stoi tłum postawnych mężczyzn. Kompozycję objaśnia opublikowany pod nią tekst i wypowiedź francuskiego ministra:

Á propos pobytu min. Barthou w Polsce i wysiedlenia robotników polskich z Francji.

Minister Barthou: – Drogi ministrze przywiozłem panu przy sposobności kochanych rodaków z Francji. Przygniatała ich nostalgia.

Praca zakupiona w 1980 roku.

Piotr Kułak