Styl ilustracji Józefa Wilkonia jest natychmiast rozpoznawalny dzięki oryginalnym i charakterystycznym środkom wyrazu i malarskości przedstawień. W swoich pracach stosuje różnorodne techniki: tusz, gwasz, akwarela, pastel, akryl. Eksperymentuje z materią i zabarwieniem papieru, wykorzystując strukturę jego włókien, fakturę żeber, chłonność. Niektóre ilustracje powstały na przykład na papierze nazywanym „workowym”, „cukrowym” lub „gobelinowym” – z worków do pakowania cukru. Wilkoń pewnymi pociągnięciami pędzla nakłada czarne kreski, rozlewa monochromatyczne lub barwne plamy, które rozpływają się i wnikają w nasączone wcześniej wodą podłoże. Wprowadza kolor srebrny i złoty, potęgując efekt dekoracyjności rysunku („Szum drzew”, „Pan Tadeusz”). Pejzaże i przedstawienia figuralne Wilkonia zbudowane są z licznych mikrokompozycji abstrakcyjnych. Ilustracje te przywodzą na myśl wczesnośredniowieczne mozaiki lub gotyckie witraże. Czytelne są także nawiązania do renesansowych fresków lub motywów sztuki Bliskiego Wschodu („Iv i Finetta”, „O księciu Ibrahimie i pięknej Sinedhur”). Artysta nadał swoim ilustracjom trzeci wymiar – swoje rzeźby określa ilustracjami „przestrzennymi” lub ilustracjami „w przestrzeni”. Przy ich powstawaniu – jak mówi – „rolę pędzla spełniają uderzenia siekiery czy pociągnięcia elektrycznej piły” (chociażby w książce „Psie życie”). Od początku lat 90. XX w. do dziś, z drewna i blachy stworzył prawdziwe „bestiarium” nazywane „Arką Wilkonia”. Ostatnio wkroczyło ono również do świata cyfrowego, w którym powstają także najnowsze projekty artysty („Zbuntowany elektron”). Wystawa zatytułowana „Józef Wilkoń. Ręczna robota” w Muzeum Karykatury im. Eryka Lipińskiego to próba nie tylko prezentacji wybranych wątków z bogatego dorobku twórcy, lecz także ukazania różnych technik i sposobów pracy nad wybranymi projektami. Są wśród nich przede wszystkim zespoły ilustracji przygotowywane do tekstów innych autorów, ale i do twórczości literackiej samego Józefa Wilkonia. Wybór oryginalnych rysunków i rzeźb wzbogaca wyjątkowy eksponat – dużych rozmiarów tkanina – gobelin z Wilkoniową kompozycją. Całość uzupełnia przegląd plakatów i książek oraz pokaz ilustracji wykonanych w technice cyfrowej. Wszystkie prezentowane rysunki, projekty i wydawnictwa pochodzą z kolekcji artysty. Współorganizatorem wystawy jest Fundacja „Arka” im. Józefa Wilkonia.

Materiały dzięki uprzejmości Fundacji „Arka” im. Józefa Wilkonia.

Józef Wilkoń (ur. 12 lutego 1930 r. w Bogucicach k. Wieliczki) – ilustrator, malarz, rzeźbiarz, twórca plakatów i scenografii teatralnych. Absolwent Liceum Sztuk Plastycznych w Krakowie (l. 1947-1949). Studiował malarstwo na Akademii Sztuk Pięknych w Krakowie w pracowni prof. Adama Marczyńskiego (dyplom w 1955) oraz historię sztuki na Uniwersytecie Jagiellońskim (dyplom w 1954). Zilustrował ponad 200 książek dla dzieci i dorosłych w kraju i za granicą, a wśród nich znalazły się m.in.: „O kotku, który szukał czarnego mleka” Heleny Bechlerowej (1959), „Pawie wiersze” Tadeusza Kubiaka (1959), „Szum drzew” Leopolda Staffa (1961), „Iv i Finetta: na motywach ludowych bajek francuskich” Natalii Gałczyńskiej (1962), „Sonety dla Orfeusza” Rainera Marii Rilkego (1964), „O księciu Ibrahimie i pięknej Sinedhur. Baśń z Tunisu” Anny Milskiej (1965), „Utwory poetyckie” Jamesa Joyce’a (1972), „Pan Tadeusz” Adama Mickiewicza (ilustracje 1962, wydanie książkowe 1973), „Baśń o rumaku zaklętym” Bolesława Leśmiana (2006) oraz „Dużo śmiechu, trochę smutku, to historia o mamutku” Wiktora Woroszylskiego (1961),„Leopanther” Piotra Wilkonia (1991) i „Blues nosorożca” Agnieszki Taborskiej (2008). Jest także autorem tekstów i ilustracji do kilkunastu książek dla dzieci, jak chociażby: „Kici, kici, miau: kocia kołysanka” (2009), „Zbuntowany elektron” (2015; wyróżnienie honorowe w konkursie „Książka Roku 2015” Polskiej Sekcji IBBY w kategorii Książka Obrazkowa), „Wróble na kuble” (2018).

Prace artysty publikowały na swoich łamach takie tytuły prasowe jak: „Polska”, „Przekrój” i „Płomyczek”. Współpracował bądź współpracuje nadal z wieloma wydawnictwami w kraju: Nasza Księgarnia, Czytelnik, Wydawnictwo Literackie, Krajowa Agencja Wydawnicza, Media Rodzina, Hokus Pokus oraz za granicą: Flammarion (Paryż), Kinderbuchverlag (Berlin), Parabel Verlag (Monachium), Atlantis Verlag (Zurych) i Greek Peace Publishers (Tokio). W 2009 r. ukazało się albumowe wydanie „Księgi Dżungli” Rudyarda Kiplinga z ilustracjami artysty. Napisana i zilustrowana przez niego książka „Psie Życie” została uznana przez Polskie Towarzystwo Wydawców Książek za „Najpiękniejszą Książkę Roku 2011” oraz nagrodzona brązowym medalem w jubileuszowym Best Designed Books from all over the World International Competition w 2013 r. W 2015 r. ukazała się albumowa edycja „Pana Tadeusza” Adama Mickiewicza, a w 2016 r. – „Przemyślny szlachcic Don Kichote z Manczy” Cervantesa (Miguel de Cervantes Saavedra)z ilustracjami jego autorstwa. Jest laureatem wielu nagród i licznych wyróżnień, m.in.: Deutcher Jugendbuchpreis (1964), Nagrody Państwowej za twórczość dla dzieci (1974), Nagrody Polskiej Sekcji IBBY za całokształt twórczości (2002), Nagrody Ministra Kultury za całokształt twórczości (2005), Złotego Medalu „Zasłużony Kulturze Gloria Artis” (2006). W 2010 r. został odznaczony Krzyżem Kawalerskim Orderu Odrodzenia Polski oraz otrzymał Złote Berło Fundacji Kultury Polskiej. Kolejne wyróżnienia to: Nagroda Pary Prezydenckiej za wybitne osiągnięcia w twórczości dla dzieci i młodzieży (2014), Nagroda Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego (2014), Tytuł „Człowiek Roku” według Magazynu Literackiego (2016), Nagroda ZAiKS za twórczość dla dzieci (2017) oraz Nagroda Specjalna „Kryształowe Zwierciadło” za „wierność sobie i wartościom, zwłaszcza w czasach, kiedy było to bardzo trudne. Za bycie mistrzem dla młodego pokolenia twórców, kształtowanie wyobraźni pokoleń. Za talent, pasję i autorytet” (2018). W 2018 r., dzięki staraniom mieszkańców i władz Piaseczna oraz Fundacji „Arka” im. Józefa Wilkonia, w przestrzeni miasta ustawiono metalowe odlewy rzeźb artysty.

Swoją twórczość prezentował na kilkudziesięciu wystawach indywidualnych w wielu galeriach oraz muzeach w Polsce i na świecie, takich jak Centrum Pompidou w Paryżu (1989), „Zachęta” Narodowa Galeria Sztuki w Warszawie (2006), a ostatnio m.in. w Galerii Opera w Teatrze Narodowym oraz w Bibliotece Uniwersyteckiej w Warszawie, w Muzeum Miasta Gdyni, a także w Galerii Albus w Seulu w Korei Południowej (2017). Jego prace znajdują się w wielu kolekcjach prywatnych oraz w zbiorach muzealnych, m.in. w: Moulins we Francji, Oshima i Azumino w Japonii oraz Muzeum Literatury im. Adama Mickiewicza i Bibliotece Narodowej w Warszawie.

Kuratorki: Elżbieta Laskowska, Karolina Prymlewicz
Współpraca: Paulina Pilcicka, Piotr Kułak
Projekt plakatu: Józef Wilkoń, opracowanie graficzne: Piotr Gil