fot. Ireneusz Sobieszczuk
Muzeum Karykatury w Warszawie powstało w roku 1978. Jego pomysłodawcą, a później długoletnim dyrektorem był znakomity rysownik i satyryk Eryk Lipiński. 10 lipca 2002 roku Muzeum Karykatury otrzymało imię swego twórcy i założyciela.
Idea założenia Muzeum Karykatury (jednego z pierwszych na świecie!) nurtowała go już na początku lat 60. XX wieku. Wtedy to właśnie zaczął gromadzić zbiór rysunków innych autorów z myślą o nowym muzeum. Namawiał artystów i ich rodziny do darowizn, zdobywał środki na zakup archiwalnych i współczesnych eksponatów, nie szczędząc przy tym własnych funduszy. Próby utworzenia muzeum w latach 60. w strukturach Muzeum Narodowego w Warszawie, a w połowie lat 70. u boku Muzeum Historycznego m.st. Warszawy, niestety nie powiodły się. Eryk był jednak nieustępliwy i niestrudzony w swoich dążeniach i działaniach. Znalazł w końcu „właściwe zrozumienie” (i poparcie!) ówczesnych władz, a także bezpośrednie zaplecze organizacyjne w postaci Muzeum Literatury w Warszawie. Dzięki pomocy Dyrektora tej placówki – Janusza Odrowąż-Pieniążka, Muzeum Karykatury z dniem 15 września 1978 roku zaczęło swój żywot jako Oddział Muzeum Literatury właśnie. W okresie pierwszych 5 lat był to żywot trudny. Zbiory muzeum ciągle rosły a brak stałej siedziby nie pozwalał na ich szerszą ekspozycję. Pierwsze wystawy – z inauguracyjną „Warszawa w karykaturze. Od Warsa i Sawy do Trasy Łazienkowskiej”, otwartą w Muzeum Literatury 17 stycznia 1980 r. – odbywały się m.in. w galerii tygodnika „Szpilki”. W tym czasie zbiory i biuro muzeum gnieździło się w dwóch ciasnych pokojach przedsiębiorstwa Warexpo w dawnym Domu Handlowym Braci Jabłkowskich na ulicy Brackiej.
Eryk nie ustawał jednak w poszukiwaniu odpowiedniego budynku na stałą siedzibę muzeum. Odkryta przez niego, praktycznie bezpańska, dawna śniadalnia (oranżeria) Pałacu Prymasowskiego, stojąca przy ulicy Koziej, chociaż skromna powierzchniowo, spełniała podstawowe warunki, by stać się taką właśnie siedzibą. Można powiedzieć, że Eryk Lipiński zdobył ten budynek na potrzeby muzeum, przezwyciężając stale piętrzące się trudności formalno-prawne i doprowadził do końca ślimaczący się remont budynku. Z początkiem 1983 roku Muzeum Karykatury uzyskało status placówki samodzielnej, wprowadzając się do swej nowej siedziby w czerwcu tego roku i już 27 października otworzyło w jej murach pierwszą wystawę: „Najlepsze prace ze zbiorów Muzeum Karykatury”.
Tak się zaczęło. Początkowo skromny zbiór rysunków według stanu muzealiów na dzień 31 grudnia 1983 roku wynosił około 2500 obiektów. Przez ponad 40 lat istnienia Muzeum rozrósł się i dzisiaj, uwzględniając depozyty stałe, kolekcja ta liczy ponad 25 tysięcy rysunków. Zbiory własne zawierają wiele cimeliów karykatury polskiej i światowej od XVIII-wiecznych po najnowsze. W kolekcji znajdują się prace najwybitniejszych karykaturzystów takich jak m.in.: Jan Piotr Norblin, Daniel Chodowiecki, Aleksander Orłowski, William Hogarth, Honoré Daumier, Franciszek Kostrzewski, Kazimierz Sichulski, Zdzisław Czermański, Jerzy Zaruba, Kazimierz Grus, Maja Berezowska. Najbogatszy jest zbiór polskiej karykatury współczesnej reprezentowany twórczością jej czołowych przedstawicieli. Długą listę autorów tworzą takie znakomitości jak: Julian Bohdanowicz, Andrzej Czeczot, Jerzy Flisak, Zbigniew Jujka, Szymon Kobyliński, Zbigniew Lengren, Eryk Lipiński, Edmund Mańczak, Juliusz Puchalski, Andrzej Stopka, Zbigniew Ziomecki, a także Edward Lutczyn, Andrzej Mleczko i Henryk Sawka.