ŚLADEM KARYKATURY
Polskie teksty do 1939 roku. Antologia
Wybór tekstów i komentarz: Piotr Kułak
Redakcja naukowa i opracowanie: Piotr Kułak, Aldona Tołysz
Wydawca: słowo/obraz terytoria, Muzeum Karykatury, 2024
Liczba stron: 364
Cena: 59 PLN
Nota o książce
Karykatura współtworzy polską kulturę materialną od przeszło kilkuset lat, jednak badania nad nią pozostają na marginesie zainteresowań środowiska naukowego. Pojedyncze opracowania, artykuły czy teksty katalogowe, dążąc do wypełnienia luki w tej dziedzinie, przybliżają wybrane aspekty, zagadnienia czy problemy, w niewielkim stopniu odnosząc się do piśmiennictwa historiograficznego z XIX i XX wieku. Tymczasem posiada ono stosunkowo długą tradycję.
O tym, że karykatura i jej historia, ukazywana najczęściej z perspektywy twórczości konkretnych artystów, była obecna w rozważaniach polskich badaczy i artystów dowodzą zebrane w niniejszej antologii teksty. Polskojęzyczne teksty na temat dziejów karykatury publikowano co najmniej od lat 70. XIX wieku, a nie można wykluczyć, że zainteresowania polskich autorów tą tematyką pojawiło się wcześniej. Szczególne zainteresowanie nią przypada na początek XX wieku, dwudziestolecie międzywojenne przyniosło zaś pogłębione studia. Śladem karykatury jest zbiorem tekstów poświęconych sztuce karykatury publikowanych głównie na łamach prasy w latach 1871–1939, których autorami byli krytycy i teoretycy sztuki, historycy, literaci, estetycy, filozofowie oraz artyści. Wśród artykułów znalazły się zarówno teksty definiujące i sytuujące karykaturę w dziedzinie sztuk plastycznych, zarysy jej historii, recenzje z wystaw, jak i wypowiedzi pisane z punktu widzenia jej twórców. Antologia pokazuje, w jak zróżnicowany sposób podchodzono wówczas do karykatury, której nadano status sztuki autonomicznej, usytuowanej na przecięciu spraw społecznych, politycznych i artystycznych. Równocześnie przestano postrzegać ją jedynie jako formę artystycznej rozrywki i satyryczny komentarz do rzeczywistości. Publikacja, ilustrowana wybranymi przykładami karykatur i rysunków z kolekcji Muzeum Karykatury, opatrzona obszernym komentarzem Piotra Kułaka stanowiącym zarys historiografii karykatury w wybranych krajach europejskich na tle polskich doświadczeń, jest pierwszym opracowaniem tego tematu w polskim piśmiennictwie. Autorzy dołożyli wszelkiej staranności, by publikacja miała walory nie tylko naukowe, ale by była dla czytelnika przystępna i wzbogacająca wiedzę, by dawała asumpt do refleksji nad historią i naturą polskiej karykatury, ale też okazję do uśmiechu podczas lektury czy przeglądu karykatur. Do rąk czytelników trafia więc wybór interesujących tekstów opatrzonych rzetelnym komentarzem i poprzedzony obszernym omówieniem, wzbogacony także reprodukcjami karykatur autorstwa znakomitych artystów kilku epok. Niniejsza antologia znakomicie wypełni lukę w polskojęzycznej literaturze przedmiotu. dr hab. Katarzyna Kulpińska, prof. UMK