SZTUKA KARYKATURY
okresu Młodej Polski
1890 – 1918

Założenia i koncepcja wystawy

Zadania jakie stanęły przed zespołem Muzeum Karykatury przygotowującym wystawę było bardzo trudne. Ogrom materiału, którym teoretycznie mogliśmy dysponować był wręcz przytłaczający. Gazety codzienne i czasopisma tego okresu "pękają" wręcz w przysłowiowych "szwach" od  nasycenia licznymi rysunkami satyrycznymi i humorystycznymi, a ich tematyka jest niezwykle różnorodna. Od polityki i spraw społecznych poczynając, poprzez ogólnie pojęte obyczaje, literaturę, teatr i film do czystego - częstokroć absurdalnego humoru włącznie. Gdyby więc oprzeć się tylko na materiale prasowym z okresu 1914-1939, liczba eksponatów na wystawie osiągnęłaby przynajmniej kilkanaście tysięcy obiektów, a powierzchnia wystawiennicza musiała by być liczona w tysiącach metrów kwadratowych.

Skromne możliwości przestrzenne Muzeum Karykatury oraz generalne założenie, iż wystawa ma być zwartą syntezą wszystkich wątków i rodzajów karykatury polskiej tego okresu, spowodowały fakt oparcia się w konstrukcji merytorycznej wystawy wyłącznie o oryginały rysunków, a nie ich prasowe reprodukcje. Ponadto decydował też walor czysto artystyczny. Te podstawowe założenia znacząco ograniczyły  skalę samej wystawy, ale i tak konieczny był jeszcze daleko idący selekcyjny dobór eksponatów. Ostatecznie liczba eksponatów została zmniejszona do 250. Przy tak dużej redukcji jest rzeczą oczywistą, że ekspozycja nasza nie mogła objąć wszystkich istotnych wątków problemowych i tematycznych, jakie pojawiały się w karykaturze lat 1914-1939. Staraliśmy się jednak uwzględnić na niej możliwie najważniejsze historycznie i kulturowo dla tego okresu wydarzenia, zjawiska i postacie.
Materiał ekspozycyjny wystawy został zbudowany głównie w oparciu o zbiory własne Muzeum Karykatury (około połowa wszystkich eksponatów). Ponad to  wykorzystaliśmy zbiory  kilku czołowych polskich kolekcji muzealnych z Muzeami Narodowymi w Warszawie i Krakowie na czele. Na wystawie znalazły się prace kilku wybitnych artystów dwudziestolecia międzywojennego, których nazwiska nie zawsze kojarzone są z karykaturą,  np.: Stanisław. I. Witkiewicz - Witkacy, Bruno Schulz, Tytus Czyżewski, Leon Chwistek, Roman Kramsztyk, Zbigniew Pronaszko, Ludomir Ślędziński, czy Zygmunt Waliszewski. Wśród autorów dominują jednak nazwiska rysowników o typowym dla karykatury temperamencie satyryczno-humorystycznym. W tej grupie twórców niewątpliwymi osobowościami artystycznymi są: Maja Berezowska, Zdzisław Czermański, Edward Głowacki, Kazimierz Grus, Bronisław Wojciech Linke, Jerzy Szweycer-"Jotes", Feliks Topolski i Jerzy Zaruba. Na wystawie warto też zwrócić uwagę na pracę artystów, których główny okres twórczości przypadł już na lata po II Wojnie Światowej, tj. np: Karol Braniecki, Karol Ferster "Charlie", Eryk Lipiński i Henryk Tomaszewski. Ogółem na naszej wystawie zaprezentujemy prace sześćdziesięciu czterech autorów.
Kierując się zasadą przejrzystości i czytelności całej ekspozycji nadaliśmy jej charakter problemowo- tematyczny. I tak wydzieliliśmy na samej wystawie oraz w cześci ilustracyjnej katalogu następujace działy:

Żart a forma - Introdukcja

My i świat - Karykatura polityczna

Oblicza rzeczywistości - Karykatura społeczna

Przekładaniec - Karykatura obyczajowa i humoreski

W kręgu muz - Pisarze i artyści w karykaturze.

Zaznaczyć przy tym trzeba, że dział zatytułowany "My i świat"- najbardziej złożony i wielowątkowy otrzymał dodatkowo wewnętrzny podział na cztery grupy eksponatowe: Trudne początki, Marszałek, Polski tygiel, Rozmaitości międzynarodowe.

Marek Wojciech Chmurzyński
Grażyna Godziejewska

Wystawa ze zbiorów polskich oraz Lwowskiej Galerii Sztuki.

Wystawę i katalog zrealizowano przy pomocy finansowej Miasta Stołecznego Warszawy Ministerstwa Kultury.