Muzeum Karykatury im. Eryka Lipińskiego

WOLNE ŻARTY
HUMOR LAT 90.

22 marca – 18 sierpnia 2024
wystawa przedłużona do 1 września

Zapraszamy na wystawę poświęconą humorowi. Wystawa „Wolne żarty. Humor lat 90.” będzie okazją do przypomnienia z czego śmialiśmy się w ostatniej dekadzie XX wieku w prasie, radiu i telewizji. Pokażemy szeroki krajobraz humoru III RP.

Wystawę przygotował zespół kuratorski: Olga Drenda oraz twórcy Podcastexu: Mateusz Witkowski i Bartek Przybyszewski wraz z Michałem Rzecznikiem i Zuzanną Berus (Muzeum Karykatury).

Oprawa graficzna – Dominik Cymer – projektant graficzny i ilustrator.

W ramach wystawy zaplanowaliśmy liczne spotkania, oprowadzania i warsztaty.

słowo od kuratorów

„Proszę państwa, czwartego czerwca osiemdziesiątego dziewiątego roku skończyła się w Polsce satyra” – nie powiedziała nigdy Joanna Szczepkowska.

A przecież mogła. Powszechnie uważa się przecież, że transformacja ustrojowa w naszym kraju wyznaczała kres humoru błyskotliwego, ezopowego, pełnego niedopowiedzeń. Że wszechogarniająca kultura supermarketu – jak dosadnie ujął to krytyk Tadeusz Sobolewski – skazywała nas na błądzenie pomiędzy satyrą toporną i dosłowną, w poszukiwaniu oaz abstrakcji i kreatywności. Nasza wystawa zadaje powyższym opiniom kłam – a zarazem w pełni utwierdza, że są one słuszne (tacy jesteśmy przewrotni!).

I o to właśnie chodzi: słowo „wolne”, oznacza dla nas nie tylko „niepodlegające cenzurze”. Polskie najntisy eksplodowały również całym bogactwem rozmaitych form satyrycznych: zarówno tych nieco mniej wysublimowanych, jak i abstrakcyjnych, rzucających odbiorcy wyzwanie. Paskudnych i szlachetnych. Brudnopisowych i kunsztownych. Wreszcie: profesjonalnych i oddolnych. Na naszej wystawie znajdziecie zarówno prace rysowników cenionych przed rokiem 1989 (np. Andrzej Mleczko, Andrzej Czeczot), przyszłych klasyków (np. Marek Raczkowski), jak i twórczość podziemną, zinową. Jak przekonywał pewien szalenie wówczas popularny telewizyjny kosmita (?), grany przez Tadeusza Rossa Zulu Gula, „sami mieszkańcy naszego bardzo ciekawa kraju miewali problem z pojęciem mnożących się niuansów nowej rzeczywistości”, być może dlatego ówczesny żart bywał równie obfity, co nieokrzesany. Postanowiliśmy nie obawiać się żadnej z jego licznych gęb.

Karykatura przecina się tu z komiksem, piętrowe metafory sąsiadują z imieninowym żartem o seksie, wreszcie: papier miesza się z cyfrą. Wszak uroczo anachroniczne dziś słowo „multimedialny” odgrywało w latach 90. niebagatelną rolę: dlatego też nie ograniczamy się do analogowej twórczości satyryków-plastyków – sięgamy również po telewizję tamtej doby (seriale komediowe, ale i awangardowe eksperymenty spod znaku Totartu), humor prosto z Internetu (koniecznie wielką literą!) czy muzykę JAJCARSKĄ.

A o tym, jak wiele się zmieniło w ciągu kilku lat transformacji, dowiodą przykłady satyry odwołującej się do popkultury i reklamy. Co prawda kto mieszka w Polsce, ten się w cyrku nie śmieje, ale w Muzeum Karykatury: WOLNO, a wręcz należy.

zespół kuratorski

Olga Drenda – pisarka, dziennikarka, tłumaczka, absolwentka Etnologii i Antropologii Kultury UJ. Od 2013 roku prowadzi stronę Duchologia, poświęconą znaleziskom z czasów transformacji. Autorka książek Duchologia polska. Rzeczy i ludzie w latach transformacji, Wyroby. Pomysłowość wokół nas (za którą została nominowana do Paszportu Polityki i otrzymała Nagrodę Literacką Gdynia) oraz Słowo humoru, a także Czyje jest nasze życie (wspólnie z Bartłomiejem Dobroczyńskim) i Książka o miłości (wspólnie z Małgorzatą Halber). Razem z Jackiem Paśnikiem prowadzi podcast DZIŚ. Od 2022 roku jest stałą felietonistką „Tygodnika Powszechnego”. Czasami grywa na imprezach polską muzykę pop. W trakcie pracy nad wystawą stan jej kotów zwiększył się z 3 do (przynajmniej tymczasowo) 4.

Bartek Przybyszewski – dziennikarz, podcaster, bloger, absolwent filmoznawstwa na Uniwersytecie Jagiellońskim oraz andragogiki na Uniwersytecie Warszawskim. Autor bloga „Liczne rany kłute”, na którym pisze przede wszystkim o filmie, komiksie i grach planszowych. Publikował m.in. w serwisach Gazeta.pl, w Wirtualnej Polsce i na Onecie. Wraz z Mateuszem Witkowskim współtworzy Podcastex – podcast o latach 90. i 00., w ubiegłym roku ukazała się ich wspólna książka Polskie milenium. Co zapamiętaliśmy z lat 1999-2005. Z Damianem Sobczykiem napisał książkę o narkotykach Haj, czyli jak nie szkodzić sobie i innym. Czyta zdecydowanie za dużo komiksów o Batmanie.

Mateusz Witkowski – dziennikarz, podcaster, krytyk literacki i muzyczny. Redaktor naczelny oraz współzałożyciel portalu Popmoderna.pl. Publikuje m.in. na łamach „Dwutygodnika” i „Czasu Kultury”, w przeszłości jego teksty ukazywały się także w „Gazecie Wyborczej” i „Teraz Rock” oraz w portalach Gazeta.pl i Wirtualna Polska. Stypendysta MKiDN w latach 2018 i 2020. Prowadzi zajęcia na temat muzyki popularnej na Wydziale Polonistyki Uniwersytetu Jagiellońskiego. Wraz z Bartkiem Przybyszewskim współtworzy Podcastex – podcast o latach 90. i 00., w ubiegłym roku ukazała się ich wspólna książka Polskie milenium. Co zapamiętaliśmy z lat 1999-2005. Debiutował w prasie jako pomysłodawca okładki „Dobrego Humoru Rysunki” (nr 1/1998). Wierzy wyłącznie w Alessandro Del Piero.

kolofon

zespół kuratorski: Olga Drenda, Bartek Przybyszewski, Mateusz Witkowski

projekt wystawy i oprawa graficzna: Dominik Cymer

oprogramowanie i elektronika: Michał Urbański, Krzysiek Pochwała

kurator ze strony Muzeum Karykatury: Michał Rzecznik

współpraca kuratorska ze strony Muzeum Karykatury: Zuzanna Berus

oprawa prac i wspólpraca przy aranżacji wystawy: Leszek Modzelewski

dyrektor: Paweł Płoski

program: Michał Rzecznik

administracja: Monika Portka, Alina Zatorska, Anna Lewicka

promocja: Katarzyna Miękus

edukacja: Zuzanna Berus