Manga. Droga wojownika

Jeszcze piętnaście lat temu japońska popkultura na Zachodzie była wciąż poza głównym nurtem. Wszystko wtedy wyglądało inaczej. Polski rynek mangi dopiero raczkował. Anime było dostępne jedynie w telewizji i sporadycznie na płytach DVD. Dziś zupełnie zmienił się dostęp do dóbr kultury, a także sposób ich konsumpcji.

Dziś manga i anime są już mainstreamem. Od trzech lat w Polsce ukazuje się rocznie ponad pół tysiąca nowych tomów komiksów japońskich (w tym roku ta liczba została przebita we wrześniu!). Anime można oglądać za pomocą kilku kliknięć w serwisach streamingowych. W sieciówkach pojawiły się ubrania z bohaterami popularnych serii.

Zarówno pokolenie czterdziestolatków, które w dzieciństwie oglądało animacje na kanale Polonia 1, jak ich dzieci, traktują japońską popkulturę jako jedną z bardziej powszechnych. Naszedł czas na wystawę szczegółową, która skupi się tylko na jednym z aspektów mangi, a mianowicie na wojownikach. 


Wojownicy to nie tylko samuraje, ninja czy adepci sztuk walki. W najrozmaitszych fabułach opowiadających o różnych czasach, a nawet światach, toczone są bitwy. Lecz czy swoistego boju nie prowadzi również sportowiec na boisku, który wraz ze swoją drużyną chce pokonać przeciwników? A przecież osoby borykające się ze swoimi własnymi ograniczeniami też prowadzą wewnętrzną walkę. Kobiety pracujące w korporacjach są wojowniczkami walczącymi o swoje miejsce w firmie. Nawet związki między ludźmi stają się areną walk, bo jak śpiewa Pat Benatar – „Miłość to pole bitwy”. Każda opowieść jest o wojownikach.

Sama historia mangi jest pasjonująca i zdaje się być nieustającą serią potyczek. Gatunek walczył o przebicie się do mainstreamu. Wydawnictwa o dominację na rynku. Autorzy o czytelników. Dlatego też droga, jaką kształtowała się manga, jest sama w sobie niezmiernie fascynująca.

Japońska popkultura wytwarza wiele dóbr, których archiwizacja stała się wręcz niemożliwa. Mnogość gadżetów produkowana na podstawie najpopularniejszych mang i ich animowanych adaptacji jest wręcz niezliczona. Powstają figurki, naklejki, modele czy plakaty. A przecież bohaterowie mang pojawiają się też na produktach spożywczych czy w grach komputerowych. Część z nich, jak chociażby opakowania po słodyczach, z założenia ma charakter ulotny, jest przeznaczona do tego, by cieszyć oczy tylko przez chwilę, a później wylądować w śmietniku. Jednak nawet one stają się obiektami kolekcjonerskimi. Dlatego na wystawie obok oryginalnych rysunków prezentujemy i takie artefakty.

Warto zwrócić uwagę na istotną kwestię – sposób pokazania prac. O ile w kulturze zachodniej plansze komiksowe już od dawna są ważnym obiektem kolekcjonerskim, dziełem sztuki zyskującym na wartości, to w Japonii obieg oryginałów praktycznie nie istnieje.

Przeciętny mangaka podczas swojego życia tworzy dziesiątki tysięcy plansz, które często giną gdzieś w szafie i nie są w żaden sposób udostępniane. W efekcie w japońskich muzeach wystawy poświęcone komiksom i ich twórcom powstają z tego, co jest niekiedy powszechnie dostępne, bez udziału oryginałów czy innych artefaktów, skupiają się na warstwie narracyjnej, tworząc jej elementy od zera.

Chcieliśmy, aby widzowie mieli również możliwość obcowania, jeśli nie z oryginałami, to z obiektami, które istnieją w obiegu. Dlatego też oprócz części narracyjnej, prezentującej różne gatunki i etapy historii mangi oraz najrozmaitsze artefakty, w dolnej sali przenosimy zwiedzających do pokoju geeka. Dzięki polskim wydawcom oddajemy do dyspozycji czytelników wiele tomów komiksów. Można się tam wygodnie rozsiąść i porównać kreskę oraz formę wydania różnych publikacji czy zwyczajnie zatracić się w lekturze.

kurator: Radosław Bolałek
kurator ze strony Muzeum Karykatury: Michał Rzecznik
współpraca kuratorska ze strony Muzeum Karykatury: Zuzanna Berus
konsultacja merytoryczna tematyki /yuri/: Sylwia Kaźmierczak
udostępnienie materiałów: Hanami, J.P.Fantastica, Kotori, Studio JG, Yatta.pl, Waneko
projekt wystawy i opracowanie graficzne: Cyber Kids on Real – Dominik Cymer
pomoc techniczna: Leszek Mozolewski

dyrektor: Paweł Płoski
program: Michał Rzecznik
administracja: Monika Portka, Alina Zatorska, Anna Lewicka, Małgorzata Krupa
promocja: Katarzyna Miękus
edukacja: Zuzanna Berus
dział zbiorów i dokumentacji: Piotr Kułak, Maria Muszkowska, Paulina Plicicka, Magdalena Wrzosek

tłumaczenie na język angielski: Łukasz Kotyński
tłumaczenie na język ukraiński: Iuliia Bystrycka